Hamilelik Döneminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ha­mi­le­lik dö­ne­min­de nasıl bes­le­nil­me­si ge­rek­ti­ği­ni ve ne­le­re dik­kat et­me­miz ge­rek­ti­ği­ni an­la­tan Sü­mey­ye Ayaz Ga­ze­te­mi­ze şu açık­la­ma­la­rı yaptı:
“Ha­mi­le­lik dö­ne­mi her kadın için ol­duk­ça özel sü­reç­le­ri ba­rın­dır­mak­ta­dır. Bu özel sü­reç­le­rin bir yan­sı­ma­sı da diyet uy­gu­la­ma­la­rın­da gö­rül­mek­te­dir. Anne be­de­ni­nin ha­mi­le­lik­ten önce sahip ol­du­ğu her türlü değer, ha­mi­le­lik sü­re­sin­ce uy­gu­la­na­cak di­ye­tin ni­te­lik­le­ri­ni be­lir­le­mek­te­dir.
Bu ni­te­lik be­lir­le­me du­ru­mu doğ­ru­dan di­ye­tin içe­ri­ği­ne ola­bi­le­ce­ği gibi nasıl uy­gu­lan­dı­ğı­na da ola­bi­lir. Ha­mi­le­lik sü­re­si bo­yun­ca be­be­ğin ge­li­şim sü­re­ci sa­at­lik ola­rak dahi bi­lin­mek­te­dir. Ufak de­ği­şik­lik­ler dı­şın­da bir be­be­ğin dokuz ay on gün­lük ge­li­şim sü­re­ci bi­lin­di­ğin­den do­la­yı ge­li­şim sü­re­ci bo­yun­ca al­ma­sı ge­re­ken ka­lo­ri mik­ta­rı, mi­ne­ral ve vi­ta­min­ler de bi­lin­mek­te­dir. Yani an­ne­nin doğru za­man­da doğru şe­kil­de bes­len­me­si ol­duk­ça önem­li­dir. Sağ­lık­lı bir fi­zik­sel ve psi­ko­lo­jik ge­li­şim ancak doğru gı­da­la­rın tü­ke­til­me­si sa­ye­sin­de müm­kün­dür. Ge­be­lik yani ha­mi­le di­ye­ti kadın doğum uz­man­la­rı ta­ra­fın­dan be­lir­le­nen lis­te­le­rin di­ye­tis­yen­ler eş­li­ğin­de uy­gu­lan­ma­sı ge­re­kir. Ha­mi­le di­ye­ti Lis­te­sin­de yazan gı­da­la­rın tü­ke­til­me­si, ka­lo­ri sı­nır­la­rı­na dik­kat edil­me­si ve ya­sak­la­ra uyul­ma­sı ol­duk­ça önem­li­dir. Ay­rı­ca ha­mi­le­li­ğin be­lir­li za­man­la­rın­da ha­re­ket­len­me­nin art­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Ha­mi­le di­ye­ti ile be­ra­ber spor eg­zer­siz­le­ri ya­pıl­ma­sı, psi­ko­lo­jik ra­hat­la­ma­nın sağ­lan­ma­sı ve uyku dü­ze­ni­nin ku­rul­ma­sı be­be­ğin ge­li­şi­mi yö­nün­de et­ki­li olan fak­tör­ler­dir. Ge­be­lik yani ha­mi­le di­ye­ti uy­gu­lan­ma­sı an­ne­nin vü­cu­dun­da bir has­ta­lık var ise ona göre şe­kil­len­di­ri­le­bi­lir. Ör­ne­ğin di­ya­bet olan bir ki­şi­nin gebe kal­ma­sı ha­lin­de oluş­tu­ru­la­cak diyet lis­te­si di­ya­be­tin et­ki­le­ri­ni ar­tır­ma­ya­cak şe­kil­de­dir. Ay­rı­ca ye­te­ri kadar gı­da­nın faz­la­ca öğüne bö­lü­ne­rek gün içe­ri­sin­de alın­ma­sı ge­be­lik di­yet­le­ri­nin nasıl ya­pı­la­ca­ğı­na dair önem­li bir ipu­cu­dur. Ge­be­lik­te sağ­lık­lı kilo ar­tı­şı ayda 1-1,5 kg ara­sın­da­dır. Ge­be­lik­te ön­ce­lik­le ener­ji ge­rek­si­ni­min­de or­ta­la­ma 300 ka­lo­ri kadar artış olur. Ör­ne­ğin ge­be­lik­ten önce 1800 ka­lo­ri tü­ke­ten bir anne ge­be­lik­te yak­la­şık 2100 ka­lo­ri tü­ket­me­li­dir. Ener­ji ge­rek­si­ni­min­den sonra ko­nu­yu de­tay­lan­dı­rır isek pro­te­in ih­ti­ya­cı­nın art­tı­ğı­nı gö­rü­rüz. Gün­lük 20 gram kadar pro­te­in ge­be­nin di­ye­ti­ne ek­len­me­li­dir. Bunu 1,5 g/kg ola­rak da dü­şü­ne­bi­li­riz. Pro­te­in kay­nak­la­rı da ol­duk­ça önem­li­dir. Artan ener­ji ih­ti­ya­cı­na pa­ra­lel ola­rak özel­lik­le folik asit başta olmak üzere B vi­ta­min­le­ri­nin ge­rek­sin­me­si de artar. Mi­ne­ral­ler­den en önem­li­le­ri ise kal­si­yum ve de­mir­dir. Gebe bir ka­dı­nın gün­lük kal­si­yum ih­ti­ya­cı 1300 mgdır. Kal­si­yum hangi be­sin­ler­de bu­lu­nur diye ba­ka­cak olur­sak, yeşil yap­rak­lı seb­ze­ler, süt-yo­ğurt-pey­nir, ku­ru­bak­la­gil­ler ön sı­ra­da­dır. Diğer bir mi­ne­ral olan demir de gün­lük or­ta­la­ma 15 gram kadar art­tı­rıl­ma­lı­dır. Kır­mı­zı et, kuru mey­ve­ler, pek­mez, tavuk eti gibi be­sin­ler demir açı­sın­dan zen­gin­dir. Bit­ki­sel demir kay­nak­la­rı C vi­ta­mi­ni ile tü­ke­til­di­ği zaman bi­yo­ya­rar­la­nı­mı artar. Bu ne­den­le her öğün­de sa­la­ta bu­lun­dur­ma­nız öne­ri­lir. Ör­ne­ğin bir nohut ye­me­ği­nin ya­nın­da bol ye­şil­lik­li bir sa­la­ta tü­ke­ti­le­bi­lir. Sa­la­ta­la­rı­nı­za mik­ta­rı be­lir­li ola­cak şe­kil­de iyot­lu tuz kul­la­na­bi­lir­si­niz. Ay­rı­ca gün­lük su tü­ke­ti­mi en az 10 bar­dak ola­rak plan­lan­ma­lı­dır. İdeal bir baş­lan­gıç ile gi­ril­me­sin­den sonra di­yet­ler ile bes­len­me sü­re­ci­nin kont­ro­lü so­nun­da, ge­be­li­ğin bi­ti­ril­me­si­ne yakın an­ne­nin al­dı­ğı ki­lo­la­rın top­la­mı­nın on ile on iki ara­sın­da ol­ma­sı bek­le­nir. Eğer bek­le­nen tek değil de iki bebek ise bu ki­lo­la­rın on al­tı­ya kadar çık­ma­sı söz ko­nu­su­dur. Yani di­yet­le­rin oluş­tu­rul­ma­sın­da an­ne­nin al­ma­sı ge­re­ken kilo ile mev­cut ki­lo­su kri­ter­ler ola­rak kar­şı­mı­za çık­mak­ta­dır. Buna bağlı ola­rak da ha­mi­le di­ye­ti oluş­tu­rul­mak­ta­dır. Di­yet­ler ge­nel­de haf­ta­lık ola­rak takip edi­lir ancak kri­tik de­ği­şik­lik­ler her üç ayda bir ya­pı­lır.
Di­yet­le­rin uy­gu­lan­dı­ğı süreç bo­yun­ca üç kere ge­be­lik di­ye­ti­nin de­ğiş­ti­ği­ni söy­le­mek müm­kün­dür. Her üç aylık dönem kendi içe­ri­sin­de bazı özel­lik­ler ba­rın­dı­rır. Tüm diyet be­be­ğin ge­li­şim sü­re­ciy­le doğ­ru­dan ala­ka­lı­dır.
Ge­nel­de ih­ti­yaç du­yu­lan mi­ne­ral­ler­de artış, ih­ti­yaç du­yul­ma­yan­lar­da da aza­lış ya­pı­lır. Ay­rı­ca üçün­cü aydan iti­ba­ren be­be­ğin ge­li­şim hı­zı­nın kur­ta­rı­la­bil­me­si için an­ne­nin gün­lük üç yüz ka­lo­ri fazla al­ma­sı ge­rek­mek­te­dir ki bu üçün­cü üç ayın son­la­rı­na doğru beş yüz ka­lo­ri­ye kadar çık­mak­ta­dır. Ge­be­lik sü­re­ciy­le be­ra­ber an­ne­nin kendi be­de­nin­den bes­le­me­si, ih­ti­yaç­la­rı­nı kar­şı­la­ma­sı ge­re­ken bir bünye daha olu­şur. Nor­mal in­san­la­rın ih­ti­yaç duy­du­ğu tüm mad­de­le­re bebek de ih­ti­yaç duyar. Ha­mi­le­lik sü­re­ci­nin kont­rol edi­le­bil­me­si, bazı olum­suz du­rum­la­rın at­la­tı­la­bil­me­si ve ge­nel­de de vi­ta­min ve mi­ne­ral ek­sik­li­ği için ilaç tak­vi­ye­le­ri ya­pıl­mak­ta­dır.
Her du­rum­da da ilaç ile ya­pı­lan tak­vi­ye­ler son ter­cih­tir. Ön­ce­sin­de diğer te­da­vi­ler ve di­yet­ler ile so­run­lar or­ta­dan kal­dı­rıl­ma­ya ça­lı­şı­lır.
Kah­val­tı
Be­be­ğin kal­si­yum ih­ti­ya­cı­nı kar­şı­la­mak ama­cıy­la bir bar­dak süt. Ha­mi­le­li­ğin ileri ev­re­le­rin­de süt tü­ke­ti­mi ar­tı­rı­lır. Ay­rı­ca tü­ke­ti­len sütün yağ de­ğer­le­ri kont­rol edil­me­li­dir. Yine kal­si­yum ih­ti­ya­cı­nı kar­şı­la­mak ama­cıy­la bir dilim pey­nir, Zey­tin, Ye­şil­lik, Şeker ih­ti­ya­cı­nı kar­şı­la­mak için bir adet meyve, Bir ya da iki dilim tam ta­hıl­lı ekmek, Haf­ta­nın dört günü sabah kah­val­tı­la­rı­na ek­le­necek bir adet yu­mur­ta, Şe­ker­siz çay
Ara Öğün
Bir avuç kadar ku­ru­ye­miş
Öğlen
Sebze ile des­tek­le­nen et ye­me­ği, Kal­si­yum ih­ti­ya­cı­nı kar­şı­la­mak için süt ürünü, ge­nel­de yo­ğurt, Bir ya da iki dilim tam tahıl ek­me­ği
Ara Öğün
Bir avuç ku­ru­ye­miş veya yarım sand­viç, Bir kase yo­ğurt ya da bir bar­dak ayran
Akşam
Bu­har­da ya da ız­ga­ra­da piş­miş bir por­si­yon et, Mi­de­nin yu­mu­şa­tıl­ma­sı için mer­ci­mek çor­ba­sı, Bir ya da iki dilim tam tahıl ek­me­ği
Ara Öğün
Kan şe­ke­ri­nin kont­rol al­tın­da tu­tu­la­bil­me­si için bir adet meyve
Yat­ma­dan Önce
Bir bar­dak süt veya mu­adi­li ola­bi­lecek şe­kil­de bir kase ayran
Demir Ek­sik­li­ği Tak­vi­ye­si
Bes­len­me alış­kan­lık­la­rı ve yaşam tarz­la­rı­nın gü­nü­müz­de ina­nıl­maz de­re­ce­de ben­zeş­me­sin­den do­la­yı ha­mi­le­le­rin bir­ço­ğun­da demir ek­sik­li­ği için demir tak­vi­ye­si stan­dart ola­rak kul­la­nı­lır.
Demir ek­sik­li­ği du­ru­mun­da ek­sik­li­ğin diyet veya hayat tarzı de­ği­şik­li­ği ile or­ta­dan kal­dı­rıl­ma­sı müm­kün de­ğil­dir. Sağ­lık­lı bir besin ve ok­si­jen akışı için de de­mi­rin mut­la­ka ve­ril­me­si ge­rek­mek­te­dir.
Ay­rı­ca do­ğu­ma yak­la­şı­lan gün­ler­de demir tak­vi­ye­si ar­tı­rı­la­rak doğum anın­da ya­şa­na­cak kan kay­bı­nın azal­tıl­ma­sı amaç­la­nır.
Mag­nez­yum ve Kal­si­yum Ek­sik­li­ği Tak­vi­ye­si
Ha­mi­le­lik sü­re­ci içe­ri­sin­de bazı anne aday­la­rın­da mag­nez­yum ve kal­si­yum ek­sik­li­ği ile kar­şı­la­şı­la­bi­lir. Kal­si­yum be­be­ğin kemik ge­li­şi­mi için ol­duk­ça önem­li­dir ve ge­nel­de ha­mi­le­li­ğin son üç ayın­da kal­si­yum ek­sik­li­ği or­ta­ya çıkar. An­ne­nin kas ha­re­ket­le­ri­nin kont­rol edil­me­sin­de de mag­nez­yu­mun önemi bü­yük­tür.
Yine son üç ayda mag­nez­yum ek­sik­li­ği ge­li­şe­bi­lir.
Be­be­ğin kemik ge­li­şi­mi­nin sağ­lık­lı ol­ma­sı için kal­si­yum tak­vi­ye­si; doğum anın­da ka­sıl­ma­la­rın şid­det­li ol­ma­ma­sı için de mag­nez­yum tak­vi­ye­si ve­ri­le­bi­lir. Bu iki mi­ne­ra­lin tak­vi­ye­si de ek­sik­lik du­ru­mun­da ya­pı­lır, demir tak­vi­ye­si­nin ak­si­ne stan­dart bir uy­gu­la­ma de­ğil­dir.
Pro­ges­te­ron Hor­mo­nu Tak­vi­ye­si
Bazı ha­mi­le­lik­ler­de çe­şit­li se­bep­le­re bağlı ola­rak düşük, aşırı ka­na­ma veya erken doğum gibi ileri risk­ler or­ta­ya çık­mak­ta­dır. Böyle risk­ler ile na­di­ren kar­şı­la­şıl­sa da ön­len­me­le­ri ge­rek­mek­te­dir. Bu risk­le­rin tes­pi­ti ancak kadın doğum dok­tor­la­rı ta­ra­fın­dan ya­pı­la­bi­lir.
Yani an­ne­nin bu açı­dan bir hisse ka­pıl­ma­sı ku­run­tu­dur. Dok­tor ta­ra­fın­dan il­gi­li risk­le­re dair teş­his­ler ya­pıl­ma­sın­dan sonra pro­ges­te­ron hor­mo­nu tak­vi­ye­si ya­pı­la­bi­lir. Risk­le­ri or­ta­dan kal­dı­ran bu tav­si­ye­nin mut­la­ka dok­tor tav­si­ye­si ile alın­ma­sı ge­rek­mek­te­dir.
Folik Asit Tak­vi­ye­si
Ay­rı­ca ha­mi­le­lik­le bir­lik­te ge­li­şen bazı be­lir­ti­le­rin bas­tı­rıl­ma­sı için dok­tor tav­si­ye­si ile ilaç­lar kul­la­nı­la­bi­lir. Her anne ada­yın­da fark­lı ge­li­şen bu be­lir­ti­ler, fark­lı ilaç­lar ile te­da­vi edi­le­bil­mek­te­dir. Vi­ta­min nok­ta­sın­da ise ge­nel­de be­sin­ler­den vi­ta­min­le­rin kar­şı­lan­ma­sı söz ko­nu­su­dur. Tak­vi­ye­ye ih­ti­yaç duyan tek vi­ta­min folik asit­tir. Her anne adayı ha­mi­le­lik sü­re­si bo­yun­ca ve özel­lik­le de son üç ayda folik asit tav­si­ye­si almak zo­run­da­dır. Tüm bun­la­rın dı­şın­da an­ne­nin özel du­ru­mu­na göre sü­rek­li kul­la­nıl­ma­sı ge­re­ken ilaç­lar, alın­ma­sı ge­re­ken tak­vi­ye­ler bu­lu­na­bi­lir. Bun­lar ancak ge­be­li­ği takip eden dok­tor­lar ta­ra­fın­dan be­lir­le­necek türde du­rum­lar­dır.Ha­mi­le­lik Sü­re­cin­de Ağrı Ke­si­ci Kul­la­nı­mı Dik­kat edil­me­si ge­re­ken ilaç kul­la­nım­la­rı­nın ba­şın­da ise ağrı ke­si­ci­ler gel­mek­te­dir. Ha­mi­le­li­ğin ileri dö­nem­le­rin­de kas ağ­rı­la­rı ile kar­şı­laş­mak müm­kün­dür. Bu nok­ta­da ol­duk­ça hafif ağrı ke­si­ci­ler işe ya­ra­ya­bi­lir ancak dok­tor tav­si­ye­si ol­ma­dan kul­la­nıl­dı­ğın­da be­be­ğin ge­li­şi­mi­ne zarar ve­re­bi­lir­ler. Yani ağrı ke­si­ci­ler dahi dok­tor tav­si­ye­si ol­ma­dan kul­la­nıl­ma­ma­lı­dır.
Ge­be­lik­te Kilo Al­ma­mak İçin
Söz ko­nu­su ge­be­lik olun­ca anne aday­la­rı­nın en çok merak et­ti­ği ko­nu­lar­dan bi­ri­si de ge­be­lik sı­ra­sın­da kilo al­ma­ma­nın yol­la­rı­dır. Pek çok anne adayı ge­be­lik sı­ra­sın­da kilo al­mak­tan ve son­ra­sın­da bu ki­lo­la­rı ve­re­me­mek­ten kor­ku­yor. Peki ge­be­lik­te kilo al­ma­ma için neler ya­pı­la­bi­lir der­sek ge­be­lik sı­ra­sın­da bol su tü­ket­mek ol­duk­ça önem­li­dir. Bol su tü­ke­te­rek me­ta­bo­liz­ma hız­lan­dı­rı­lır ve kilo alı­mı­nın önüne ge­çil­miş olur. Pa­ket­li ve iş­len­miş gı­da­lar ye­ri­ne meyve ve ku­ru­ye­miş­ler ara öğün­ler için ter­cih edi­le­bi­lir. Akşam ye­me­ği saati biraz öne çe­ki­le­bi­lir. Ma­kar­na ve pi­rinç pi­la­vı ye­ri­ne bol seb­ze­li bul­gur pi­la­vı ter­cih edi­le­bi­lir. Hafif eg­zer­siz­ler ve yü­rü­yüş prog­ram­la­rı ya­pı­la­bi­lir. Tatlı kriz­le­ri sı­ra­sın­da çi­ko­la­ta ye­ri­ne, muz ve bal iki­li­si ter­cih edi­le­bi­lir.
Ha­mi­ley­ken Di­yet­le Kilo Ve­ri­lir Mi?
Ha­mi­le­lik sı­ra­sın­da bazı du­rum­lar­da anne adayı mide bu­lan­tı­sı ve iş­tah­sız­lık se­be­biy­le ken­di­li­ğin­den kilo ve­re­bi­lir. Ancak vücut kitle in­dek­si­nin ol­duk­ça yük­sek ol­du­ğu du­rum­lar­da dok­tor kont­ro­lün­de ger­çek­leş­ti­ri­len ve uygun mik­tar­lar­da ha­zır­la­nan diyet lis­te­le­riy­le kilo ver­mek de müm­kün­dür. Ge­nel­lik­le ha­mi­le di­ye­ti ola­rak ad­lan­dı­rı­lan bu diyet lis­te­le­ri nor­mal ki­lo­ya sahip olan anne aday­la­rı için öner­mi­yo­rum.
Çünkü yeme kı­sıt­la­ma­sı aynı za­man­da be­be­ğin ge­li­şi­mi­ni de olum­suz et­ki­le­ye­cek­tir. ” Di­ye­rek söz­le­ri­ni nok­ta­la­dı.
(Ferhat Yıldırım)