Hamilelik Döneminde Beslenmenin Önemi

Uzman Di­ye­tis­yen Bahar Zaman ga­ze­te­mi­ze yap­tı­ğı ko­nuş­ma­sın­da ha­mi­le­lik dö­ne­min­de nasıl bes­len­me­miz ge­rek­ti­ği­ni an­lat­tı ve söz­le­ri­ne şu şe­kil­de baş­la­dı: “Gebe ka­dın­la­rın en­di­şe duy­duk­la­rı bir ko­nu­dur bes­len­me. Bir­çok kadın be­be­ği­nin ge­li­şi­mi için doğru ve den­ge­li bes­le­ne­me­di­ği­ni dü­şü­nür. Oy­sa­ki tüm bu en­di­şe­ler çoğu zaman ge­rek­siz­dir. Çünkü bu­lan­tı ve kus­ma­lar ile iş­tah­sız­lık prob­lem­le­ri ilk ay­lar­da kilo al­ma­yı doğal ola­rak en­gel­le­ye­bi­lir. Ge­be­le­rin eline di­yet­ler ve­ril­me­si­nin is­te­me­dik­le­ri yi­ye­cek­le­ri zorla ye­di­ril­me­si­nin hiç­bir bi­lim­sel ge­çer­li­li­ği yok­tur. Bazı özel du­rum­lar­da bu tür di­yet­ler ancak ko­nu­nun uz­ma­nı di­ye­tis­yen­ler ta­ra­fın­dan has­ta­nın du­ru­mu göz önüne alı­na­rak, dok­to­ru­nun öne­ri­le­ri doğ­rul­tu­sun­da ve ki­şi­ye özel ola­rak ha­zır­la­na­bi­lir. Ge­be­lik bes­len­me­sin­de önem­li olan an­ne­nin ge­be­lik ön­ce­si ye­ter­li bes­len­me­si, besin de­po­la­rı­nın ye­ter­li ol­ma­sı­dır. Çünkü bebek, an­ne­nin besin ye­dek­le­rin­den ve ge­be­lik bo­yun­ca tü­ket­tik­le­rin­den ken­di­si için ge­re­ke­ni seçip ala­rak, büyür bes­le­nir. Ge­be­le­rin ge­be­lik bo­yun­ca ala­cak­la­rı ideal kilo baş­lan­gıç ki­lo­la­rı­na bağlı ola­rak de­ği­şir. Baş­lan­gıç vücut kitle in­dek­si yük­sek olan­lar az, vücut kitle in­dek­si düşük olan­lar bir mik­tar daha çok kilo ala­bi­lir­ler. Nor­mal ki­lo­da­ki bir an­ne­nin ge­be­lik­te ek ola­rak gün­lük 20 gr. pro­te­in, 15-20 mg. demir, 500 mg. kal­si­yum ve or­ta­la­ma 300 ka­lo­ri­lik ener­ji al­ma­sı ye­ter­li­dir. Doğru bes­len­me için benim öne­re­bi­le­cek­le­rim Al­dı­ğı­nız gı­da­la­rın taze ol­ma­sı­na dik­kat edin. Kon­ser­ve, bek­le­miş gı­da­lar ve için­de katkı mad­de­le­ri bu­lu­na­rak sak­la­nan gı­da­lar ye­ri­ne taze ve doğal mad­de­le­ri tü­ket­me­ye özen gös­te­rin. Az az ve sık bes­le­nin. Ne uzun süre aç kalın, ne de ye­di­ği­niz­de tıka basa mi­de­ni­zi dol­du­run. Ye­di­ği­niz gı­da­lar­da “çe­şit­li­li­ğe” önem verin. Bu şe­kil­de pek çok vi­ta­min ve mi­ne­ra­li al­ma­nız müm­kün ola­cak­tır. Aşırı yağlı, tatlı ve ka­lo­ri­li gı­da­lar ye­ri­ne pro­te­in ve lif­ten zen­gin, yağ oranı düşük besin öğe­le­ri­ne yö­ne­lin. Unut­ma­yın ki ge­be­lik­te obe­zi­te peç çok so­ru­na neden ola­bi­lir. Ge­be­li­ğe bağlı şeker has­ta­lı­ğı (ges­tas­yo­nel di­abet) söz ko­nu­su ise di­ye­tis­ye­ni­ni­zin öne­re­ce­ği şe­kil­de ka­lo­ri kı­sıt­la­ma­sı­na git­me­niz ge­re­ke­bi­lir. Ge­be­lik­te dı­şa­rı­dan hap ola­rak alın­ma­sı ge­re­ken iki madde folik asit ve de­mir­dir. Den­ge­li bes­le­ne­bi­len bir ge­be­de bun­lar ha­ri­ci vi­ta­min veya mi­ne­ral alımı ge­rek­siz­dir. Pi­ya­sa­da pek çok “mul­ti­vi­ta­min” adı ve­ri­len ve için­de pek çok vi­ta­min ve mi­ne­ral­le­ri ba­rın­dı­ran ilaç­lar var­dır. Bun­lar çoğu hekim ta­ra­fın­dan re­çe­te de edil­mek­te­dir. Son yıl­lar­da ya­pı­lan bi­lim­sel ça­lış­ma­lar ge­be­lik­te dı­şa­rı­dan hap ola­rak alı­nan A, C, E vi­ta­min­le­ri ile mag­nez­yum, kal­si­yum, çinko, se­len­yum, bakır, flor gibi eser ele­ment­le­rin, dü­zen­li bes­le­nen­ler­de ge­be­lik üze­ri­ne her hangi bir olum­lu et­ki­le­ri­nin ol­ma­dı­ğı­nı gös­ter­miş­tir. Sen­te­tik mul­ti­vi­ta­min hap­la­rı, den­ge­li bes­le­ne­me­yen ge­be­ler­de des­tek­le­yi­ci ola­rak ve­ri­le­bil­se de doğal gı­da­la­rın hiç­bir zaman ye­ri­ni tut­ma­ya­cak­tır. Bes­len­me­de te­miz­lik ku­ral­la­rı­na dik­kat edin. El­le­ri­ni­zi öğün ön­ce­le­ri düz­gün şe­kil­de yı­ka­yı­nız. Sebze ve mey­ve­le­ri de tü­ket­me­den önce uzun sü­re­li yı­ka­yı­nız. Evi­niz­de kedi veya köpek bes­li­yor­sa­nız aşı­la­rı­nı ihmal et­me­yin. Çiğ veya iyi piş­me­miş et ve et ürün­le­rin­den (sucuk, salam, sosis, çiğ köfte gibi) ka­çı­nın. Bes­len­me­de suyu asla ihmal et­me­yin. Günde en az 8-10 bar­dak su için. Yaz ay­la­rın­da bu mik­tar 15 bar­da­ğa kadar çı­kı­la­bi­lir. Özel­lik­le ileri ay­lar­da ka­bız­lık şi­ka­ye­ti varsa bol su içe­rek, ka­bu­ğu ile yenen mey­ve­le­ri tü­ke­te­rek, her öğün­de sebze ile sa­la­ta­ya yer ve­re­rek ve yü­rü­yüş ya­pa­rak bu so­ru­nun önüne ge­çe­bi­lir­si­niz. Günde 1-2 bar­dak süt iç­me­niz ge­be­lik­te or­ta­ya çıkan kal­si­yum ka­yıp­la­rı­nı ye­ri­ne koy­mak için­dir. Süt içe­mi­yor­sa­nız yo­ğurt veya ayran tü­ke­ti­niz. Süt ve süt ürün­le­ri­nin pas­tö­ri­ze ol­ma­sı­na dik­kat edin. Ye­mek­ler­de iyot­lu tuz kul­la­nı­nız. Yük­sek tan­si­yon (hi­per­tan­si­yon) varsa ye­mek­le­ri az tuzlu pi­şi­rin. Özel­lik­le ge­be­li­ğin ilk üç ayın­da olan bu bu­lan­tı ve kus­ma­lar­dan ken­di­ni­zi ko­ru­mak için bu dö­nem­de katı, kuru ve yağ­sız gı­da­la­rı ter­cih edin. Mut­fak ko­ku­la­rın­dan ve ağır par­füm­ler­den uzak durun.​Genelde sa­bah­la­rı ya­tak­tan kal­kın­ca baş­la­yan bu­lan­tı­lar­da bir dilim pey­nir, bir iki gris­si­ni ra­hat­lık sağ­la­ya­bi­lir.Bu dö­nem­de tuzlu kra­ker, pa­ta­tes haş­la­ma­sı, leb­le­bi ve ga­le­ta türü hafif gı­da­la­rı ala­rak şi­ka­ye­ti­niz­le baş ede­bi­lir­si­niz. Az ve de sık ye­me­yi unut­ma­yın. Fast­fo­od gı­da­lar­dan, pa­ke­te gir­miş ve raf ömrü uza­tıl­mış yi­ye­cek­ler­den uzak durun. Ge­be­lik­te tü­ke­til­me­si ge­re­ken besin öğe­le­ri­ne göz ata­lım. Pro­te­in­ler ge­be­lik­te artan pro­te­in ge­rek­si­ni­mi kar­şı­la­mak için kır­mı­zı ve beyaz et, süt ve süt ürün­le­ri, yu­mur­ta, balık, kuru bak­la­gil­ler (fa­sul­ye, mer­ci­mek, bar­bun­ya…) gibi pro­te­in­den zen­gin be­sin­ler öne­ri­lir. Pro­te­in­ler, hay­van­sal ve bit­ki­sel pro­te­in­ler ola­rak ikiye ay­rı­lır. Di­yet­ler­de bit­ki­sel ve hay­van­sal pro­te­in­ler eşit oran­lar­da tü­ke­til­me­li­dir. Kal­si­yum ge­be­lik­te, nor­mal­de gerek duy­du­ğu­nuz mik­ta­rın iki katı kadar kal­si­yum ge­rek­li­dir. Çünkü ge­be­lik bo­yun­ca ke­mik­ler­den sü­rek­li bir kal­si­yum ek­sil­me­si ol­mak­ta­dır. Kal­si­yum açı­sın­dan zen­gin be­sin­ler pey­nir, süt, yo­ğurt ve yeşil yap­rak­lı seb­ze­ler­dir. Bru­cel­la, tifo ve tü­ber­kü­loz gibi has­ta­lık­lar­dan ko­ru­na­bil­mek için tü­ket­ti­ği­niz pey­ni­rin ve sütün hij­ye­nik ve iyi pas­tö­ri­ze ol­ma­sı­na da özen gös­te­rin. Demir ge­be­lik­te “kan ya­pı­cı” yani de­mir­den zen­gin gı­da­la­rın tü­ke­til­me­si ve özel­lik­le de 3-4 ay­lar­dan sonra demir ilaç­la­rı­nın kul­la­nı­mı önem­li­dir. Çünkü özel­lik­le bu ay­lar­dan sonra demir ek­sik­li­ği­ne bağlı ola­rak kan­sız­lık (anemi) or­ta­ya çı­ka­bi­lir. Ge­be­nin besin dı­şın­da al­ma­sı ge­re­ken tek pre­pa­rat de­mir­dir. Ge­be­li­ğin ilk ay­la­rın­da sık ola­rak gö­rü­len bu­lan­tı, kusma ve mide şi­ka­yet­le­rin­de artış ola­bi­le­ce­ğin­den demir te­da­vi­si­ne üçün­cü aydan sonra baş­lan­ma­sı tav­si­ye edi­yo­ruz. Ge­be­ler­de demir ek­sik­li­ği hal­siz­lik, bit­kin­lik, nefes dar­lı­ğı, uy­ku­ya me­yil­li­lik ve çar­pın­tı gibi şi­ka­yet­ler oluş­tu­ra­bi­le­ce­ği gibi ge­be­lik­le il­gi­li ola­rak da erken doğum, be­be­ğin rahim için­de ge­li­şe­me­me­si, ölü doğum ve dü­şük­ler gibi komp­li­kas­yon­la­rın ris­ki­ni ar­tı­ra­bi­lir. Ay­rı­ca ileri de­re­ce­de kan­sız bir gebe doğum ve son­ra­sı lo­hu­sa­lık dö­ne­min­de de sı­kın­tı çeker. Demir ek­sik­li­ği­ni en aza in­di­re­bil­mek için kan ya­pı­cı; kır­mı­zı et, yu­mur­ta ve kuru bak­la­gil­ler, pek­mez, kuru üzüm gibi be­sin­le­rin tü­ke­til­me­si­ne önem ve­ril­me­li­dir. Ay­rı­ca C vi­ta­mi­nin­den zen­gin meyve ve seb­ze­ler de ba­ğır­sak­lar­dan demir emi­li­mi­ni art­tı­ra­cak­lar­dır.Bazı ki­şi­ler demir hap­la­rı­nı mide şi­ka­yet­le­rin­den do­la­yı ge­be­lik­le­ri bo­yun­ca kul­la­na­ma­ya­bi­lir­ler. Bu ki­şi­ler­de, içi­le­bi­lir (sıvı) demir so­lüs­yon­la­rı kul­la­nı­la­bi­lir. Bazen de demir damar içi veya kas içi uy­gu­la­ma­lar­la has­ta­la­ra ve­ri­le­bi­lir. Bir ki­şi­de yoğun bir şe­kil­de ya­pı­lan demir te­da­vi­le­ri­ne rağ­men halen kan­da­ki he­mo­tok­rit ve he­mog­lo­bin de­ğer­le­ri düşük ka­lı­yor­sa demir ek­sik­li­ği ane­mi­si dı­şın­da­ki ane­mi­ler veya ba­ğır­sak emi­lim bo­zuk­luk­la­rı (ma­lab­sorb­si­yon send­rom­la­rı) aran­ma­lı­dır. Ay­rı­ca ge­be­le­re uzun süre bek­le­miş, doğal içe­rik­li ol­ma­yan, kon­ser­ve ve ben­ze­ri gı­da­lar da öner­mi­yo­ruz. folik asit be­be­ğin mer­ke­zi sinir sis­te­mi­nin ge­liş­me­si için özel­lik­le ge­be­li­ğin ilk haf­ta­lar­dan iti­ba­ren “B9 vi­ta­mi­ni” yani folik asit alın­ma­sı önem­li­dir. Vü­cut­ta de­po­lan­ma­dı­ğı ve ge­be­lik sü­re­sin­ce nor­mal­den faz­la­sı­na gerek du­yul­du­ğu için her gün alın­ma­lı­dır. Taze yeşil seb­ze­ler folik asit kay­na­ğı­dır, ancak uzun sü­re­li pi­şir­me­ler ve uzun süre bek­le­yen gı­da­lar­da­ki mik­ta­rı­nı azal­tır. En çok ıs­pa­nak, yer fıs­tı­ğı, fın­dık, kar­na­ba­har, ke­pek­li ek­mek­te mev­cut­tur. Folik asi­tin be­sin­ler­le mi ya da ilaç ola­rak mı ya da zen­gin­leş­ti­ril­miş be­sin­ler mi alın­ma­sı ge­rek­ti­ği bil­gi­si net de­ğil­dir. Daha ön­ce­den folik asit ek­sik­li­ği sap­tan­mış veya nöral tüp de­fekt ano­ma­li­li bebek do­ğur­muş ka­dın­lar, gebe kal­ma­yı dü­şün­dük­le­ri ta­ri­hin en az 3 ay ön­ce­sin­den iti­ba­ren folik asit alı­mı­na baş­la­ma­lı­dır­lar.” Diyerek sözlerini noktaladı.
(Ferhat Yıldırım)