Uzman Diyetisyen Sümeyye Ayaz Bilinçsizce kullanılan protein takviye tozlarının zararlarını ve kimlerin kullanması gerektiğini açıkladı. Ayaz Sözlerine şöyle başladı:
“Sağlıklı bir yaşam için yapılan spor ve egzersiz, yanlış uygulandığında ya da yanlış beslenme ile bir araya geldiğinde faydadan çok zarara yol açar. Uzman kontrolü olmaksızın yapılan spor faaliyetleri, yapılan bilinçsiz hareketlerden dolayı kas dokusunun zedelenmesine, kırık ve sakatlanmalara yol açarken, bilinçsiz ve gelişigüzel beslenme ile birlikte yapıldığında yoksunluk, vücudun zayıf düşmesi ve pek çok başka sağlık problemiyle sonuçlanabilir. Bu yüzden yapılan egzersiz ve sportif etkinlikler, uzman bir kişi gözetiminde, gerekli sağlık kontrolleri yapıldıktan sonra uygulanmalıdır. Günümüzde gerek salon, gerekse açık hava sporcuları arasında kullanımı artan gıda takviyeleri ve vitaminler, bilinçsiz kullanıldığında ciddi sağlık problemlerine yol açar. Özellikle ağır spor yapan ve vücut geliştiren kişiler tarafından bilinçsiz olarak kullanılan gıda takviyelerinden biri olan protein tozu, pek çok sağlık problemine neden olabilir. Yalnızca profesyonel düzeydeki sporcular tarafından kullanılması önerilen bu ürünler, kolay erişilebilir olması nedeniyle hemen her seviyede spor ve özellikle vücut geliştirme ile ilgilenenler tarafından sıklıkla tüketilmektedir. Protein tozu kullanımı ile ilgili daha geniş bilgiye yer vermeden önce protein tozu nedir bunu iyi anlamak gerekir. Peki bu protein tozu nedir dersek vücudun temel ihtiyaçlarından biri olan protein, hücre gelişimini destekleyen, kansızlık oluşumunu engelleyen, vücut direncini ve kas dokusunu güçlendiren temel bir besindir. Et, yumurta, süt, yoğurt, peynir, fasulye, nohut, badem, kabak çekirdeği gibi gıdalar yoluyla alınan protein, yüksek molekül ağırlığına sahip, amino asitlerden oluşan organik bir bileşiktir. Protein tozları ise, peynir altı suyunun izole edilmesi, kazein ya da diğer bir deyişle süt proteini, soya proteini ve yumurta proteininden elde edilir. Proteinin saflaştırılması için kimyasal ve ışıl işlemler uygulanır. Bu işlemler protein tozunun kalitesini ve vücut tarafından ne kadarının kullanılabileceğini belirler. Protein vücuda alındığında mide ve ince bağırsaklarda amino asitlerine parçalanarak sindirilir. İnce bağırsak yoluyla emilimi gerçekleşen protein kan yoluyla karaciğere taşınır. Vücudun enerji talebini de karşılayan protein, metabolizmanın ihtiyacına göre karaciğerden kullanılır. Bazı hücreler peptit bağ yaratarak, doku, organ oluşumu ve gelişimi için de proteine ihtiyaç duyar. Yalnızca profesyonel sporcular tarafından bir uzman gözetimi altında tüketilmesi gereken protein tozları, özellikle vücut geliştirme ile ilgilenen kişiler tarafından kas kütlesinin hızlı bir şekilde arttırılması için bilinçsizce tüketilen bir tür besin takviyesidir. Bazı spor eğitmenleri tarafından da tüketilmesi tavsiye edilen protein tozu, temelde sağlıklı olmayan, vücudun doğal dengesini bozan ve aşırı miktarda tüketildiğinde bazı sağlık problemlerine sebep olabilen bir üründür. Protein her ne kadar vücudun ihtiyaç duyduğu temel besin maddelerinden biri olsa da kimyasal içeriklerle birlikte hazırlandığında, bilinçsiz ve aşırı miktarda tüketildiğinde, kemik erimesi, bağırsak ve diğer organlarda yıpranmalara yol açar. Profesyonel sporcuların alması gereken protein miktarı, normal bireylerin alması gerekenin yaklaşık olarak iki mislidir. Bazı durumlarda vücudun ihtiyaç duyduğu protein miktarını yalnızca besinler yoluyla alamazlar. Bu durumda spor hekimi ve beslenme uzmanı tarafından belirlenen protein ihtiyacı, protein tozu ile karşılanır. Hekimlerin sıklıkla karşılaştığı sorulardan biri olan protein tozu ne işe yarar sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Piyasada pek çok marka altında satılan protein tozlarının ne kadar sağlıklı olduğu tartışmalıdır. Bazı ürünlerde halk arasında doping olarak bilinen performans arttırıcı ve vücuda zarar veren içerikler de bulunur. Protein tozunun uzman önerisi olmaksızın kullanımı, vücudun ihtiyacının çok üzerinde, kimyasal işlem görmüş proteinin alınmasını ya da vücuda uzun vadede büyük zarar veren yapıların alınmasına neden olur. Bu yüzden insan sağlığına yapması beklenen olumlu etkiden çok zarar getirebilir. Profesyonel sporcular dışında spor ve ağır egzersiz yapan ya da vücut geliştirme ile ilgilenen kişilerin, ihtiyaç duyduğu proteini doğal besinler aracılığıyla alması çok daha doğrudur. Kimler protein tozu kullanmalı konusuna gelirsek spordan bağımsız olarak her birey kendi sağlığı için dengeli ve düzenli beslenmelidir. Dengeli beslenme sayesinde vücudun ihtiyaç duyduğu tüm besin ögeleri gıdalar aracılığıyla alınabilir. Vitamin ve diğer besin takviyelerinin kullanımı ancak uzman bir hekim ya da diyetisyen tavsiyesi ile yapılmalıdır. Spor ve egzersize bağlı olarak artan vücut ihtiyacı her metabolizmada farklılık gösterir. Ancak profesyonel sporcuların dışında spor, egzersiz ve vücut geliştirme ile ilgilenenlerin düzenli ve yeterli miktarda beslenmesi, metabolizmanın tüm besin ihtiyaçlarını karşılar. Bu yüzden sıra dışı durumların dışında, profesyonel olarak spor yapmayanların protein tozu ya da diğer besin takviyelerini almaları önerilmez. Yalnızca profesyonel sporcular tarafından bir uzman eşliğinde, vücudun ihtiyacı olan protein miktarı belirlendikten sonra tüketilmesi önerilen protein tozu kullanımı bir diyet programı gibidir. Protein tozu faydaları arasında sayılan, kas yapısının ve kemiklerin güçlenmesi, yapılan egzersiz sonrasında kas onarımının desteklenmesi gibi işlevlerden ancak bu şekilde faydalanılabilir. Protein tozu, yalnızca profesyonel sporcular tarafından, bir uzman eşliğinde günlük gereksinim belirlendikten sonra kullanılması gereken bir tür besin takviyesidir. Ağır antrenman sonrasında kas dokusunun onarımı, kas ve kemiklerin güçlenmesi gibi faydaları bulunan protein tozu, sporla ilgilenen her birey için gerekli değildir. Uzman hekim ya da diyetisyen görüşü olmaksızın, arkadaş tavsiyesi ya da yapılan küçük çaplı araştırma sonrasında protein tozu kullanımına karar verilmesi pek çok sağlık problemlerine yol açabilir. Aşırı ve bilinçsiz kullanıma bağlı olarak alınan protein tozu, vücudun ihtiyacından fazla proteine maruz kalmasına yol açarak başta kemik erimesi ve sindirim sistemi organlarından biri olan bağırsak sorunlarını oluşturabilir. Aşırı kullanıma bağlı olarak bağırsak tarafından yeteri kadar emilemeyen protein ise ishal gibi sağlık problemlerine sebep olabilir. Sıklıkla sorulan protein tozu zararlı mı sorusuna bu şekilde yanıt verilebilir. Yapılan araştırmalar sonucunda elde edilen bilgiler ışığında, protein tozu zararları şu şekilde sıralanabilir:
Kalp Hastalıkları: Protein tozu, vücutta protein miktarının birden artmasına neden olabildiğinden, kalbin yorulmasına, kalp büyümesine yol açar. Ürün içeriğinde yer alan yağ miktarına bağlı olarak diğer kardiyovasküler hastalıkların ortaya çıkmasında rol oynayabilir.
Kemik Erimesi: Protein, kanın asidik oranını yükseltir. Bu asidin dengelenmesi için kemikte bulunan kalsiyum kullanılır. Kemik yapısında yer alan kalsiyumun boşalmasına neden olan fazla protein, kemikleri zayıflatarak kırılgan bir hâle getirir ve osteoporoz olarak bilinen kemik erimesi oluşumuna neden olur.
Böbrek Taşı Oluşumu: Kemiklerdeki kalsiyumun boşalması ile kemikleri zayıflatan protein tozu, kalsiyumun böbreklerde yoğunlaşmasına yol açar. Bu birikim ile birlikte spor sonrasında yaşanan sıvı kaybı, böbrek taşı oluşumuna neden olur. Ayrıca proteinin vücutta kullanılabilir hâle getirilebilmesi için böbrekler de çalışır. Aşırı kullanıma bağlı olarak böbrek yetmezliği gibi rahatsızlıklar da görülebilir.
Karaciğer Hastalıkları: Bilinçsiz bir şekilde vücudun ihtiyacından fazla alınan proteinin vücuttan atılması için karaciğerin daha fazla çalışması gerekir. Özellikle karaciğer hastalığı olan kişilerde bu durum pek çok sağlık problemine yol açabilir.
Sağlıklı bir yaşam için yapılan spor ile birlikte kas dokusunun güçlendirilmesi için protein tozunun, uzman hekim ya da diyetisyen tavsiyesi olmaksızın kullanımı daha pek çok sağlık problemine yol açabilir. Bu yüzden spor yapan kişilerin protein bakımından zengin doğal gıdalarla beslenmesi önerilir. Sağlıklı bir yaşam için düzenli olarak sağlık kontrollerinizi yaptırmayı unutmayın.” Diyerek sözlerini noktaladı.
(İlknur Öncü)
